W celu rozliczenia niemieckiego podatku dochodowego (Lohnsteuer) konieczne jest przede wszystkim pozyskanie numeru identyfikacyjnego, bowiem do czasu uzyskania numeru podatnik jest zaklasyfikowany do szóstej klasy podatkowej, przy której pobierane są zawyżone zaliczki na podatek dochodowy.
Nieograniczony obowiązek podatkowy
Nieograniczony obowiązek podatkowy dotyczy rezydentów, którzy mają stałe miejsce zamieszkania i przebywają nieprzerwanie ponad 183 dni w roku w Niemczech. Krótkie przerwy nie przerywają ciągłości pobytu. Mają oni obowiązek złożenia rozliczenia rocznego oraz wykazania w rozliczeniu rocznym wszystkich przychodów, jakie osiągnęli, niezależnie od kraju pochodzenia przychodów (Welteinkommensprinzip).
Rozliczenie na wniosek
Możliwe jest również rozliczenie na zasadach takich, jak w przypadku nieograniczonego obowiązku podatkowego, na wniosek złożony przez podatnika z innego kraju UE, przebywającego w Niemczech krócej niż 183 dni lub nie zameldowanego w Niemczech, jeśli jego dochody osiągnięte w innym kraju nie przekraczają określonych limitów. Potrzebne jest w tym celu udokumentowanie wysokości dochodów osiągniętych w innym kraju za pomocą zaświadczenia z urzędu skarbowego tego kraju. Co istotne, osobno powinny zostać wyodrębnione otrzymane renty, emerytury czy zasiłki chorobowe, gdyż nie są one wliczane do kryterium dochodowego, są natomiast brane pod uwagę przy obliczaniu progresji podatkowej.
Można mieć zatem prawo do rozliczenie na zasadach nieograniczonego obowiązku podatkowego w Niemczech, pomimo, że ośrodek interesów życiowych jest w Polsce i podatnik pozostaje rezydentem polskim.
Przy pobycie w Niemczech krótszym niż 183 dni w roku, podatnik może się rozliczyć na wniosek jeśli 90% dochodu pochodzi z Niemiec lub jeśli:
- Samotnie rozliczający się – dochód w Polsce jest mniejszy lub równy od połowy kwoty wolnej, tj. 4500 EUR (2018 r.)
- Wspólnie z małżonkiem rozliczający się – dochód w Polsce jest mniejszy lub równy od kwoty wolnej 9000 EUR (2018 r.)
UWAGA: Jeśli wniosek o rozliczenie na zasadach takich, jak w przypadku nieograniczonego obowiązku podatkowego, zostanie złożony, a warunki jednak nie są spełnione, to ma miejsce niekorzystna sytuacja, w której dochód pomniejsza się o koszty uzyskania przychodu ale powiększa się sankcyjnie o wartość kwoty wolnej, a zatem należy bardzo uważnie zweryfikować spełnienie warunków zanim złoży się wniosek o rozliczenie na zasadach takich, jak w przypadku nieograniczonego obowiązku podatkowego.
W przypadku przebywania w Niemczech ponad 183 dni przez podatnika z innego kraju członkowskiego UE nie obowiązuje kryterium dochodowe. Z kolei dla podatników spoza UE kryterium dochodowe obowiązuje. Nie mogą oni również rozliczać się w Niemczech wspólnie z małżonkiem.
Termin złożenia rozliczenia na wniosek – inaczej niż w Polsce
Rozliczenie roczne na wniosek złożony przez podatnika można zrobić w ciągu 4 lat kalendarzowych po roku osiągnięcia dochodów i musi znaleźć się w niemieckim urzędzie skarbowym do upływu ostatniego dnia czwartego roku. Jest to zatem odmienne podejście, niż podejście obowiązujące w Polsce, gdzie w przypadku wysyłki dokumentów do organów podatkowych o dacie doręczenia decyduje data stempla pocztowego.
Wspólne rozliczenie małżonków – również inaczej niż w Polsce
Aby rozliczyć się wspólnie z małżonkiem wystarczy być w związku małżeńskim choć 1 dzień. Jest to istotna różnica w stosunku do rozliczenia podatku dochodowego w Polsce, ponieważ wg polskich przepisów związek małżeński musi trwać cały rok, aby możliwe było wspólne rozliczenie z małżonkiem.
Przypisanie do klasy podatkowej
Przypisanie do klasy podatkowej ma istotny wpływ na wysokość zaliczek na podatek dochodowy w Niemczech. Należy przy tym mieć na uwadze, że przy wspólnym rozliczeniu z małżonkiem w trzeciej klasie podatkowej i zaniżonych zaliczkach na podatek dochodowy w ciągu roku, może mieć miejsce konieczność dopłaty do podatku po zakończeniu roku, w przypadku gdy małżonek podatnika osiąga dochody w Polsce, które zostaną ujęte w zeznaniu rocznym w Niemczech przy obliczeniu progresji podatkowej.
Metody unikania podwójnego opodatkowania
Co do zasady w świetle umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, opartych na konwencji modelowej OECD, dochody z innego kraju rozliczane są wg dwóch metod unikania podwójnego opodatkowania:
- metoda zaliczenia (np. przy umowie o unikaniu podwójnego opodatkowania z Holandią)
- metoda wyłączenia z progresją (np. przy umowie o unikaniu podwójnego opodatkowania z Niemcami)
Progresji podatkowej podlegają w Niemczech m.in. zasiłki (Lohnersatzleistungen), np. zasiłek dla bezrobotnych czy zasiłek chorobowy oraz dochody uzyskane w innych krajach.
Pomniejszenie podstawy opodatkowania
Możliwe jest pomniejszenie podstawy opodatkowania o szereg kategorii odliczeń od dochodu, m.in.:
- Koszty uzyskania przychodu (1000 EUR)
- Składki emerytalne i rentowe
- Składki na ubezpieczenie zdrowotne
- Składki na ubezpieczenie pielęgnacyjne
- W razie przeprowadzki w Niemczech – 3 miesięczne diety (24 EUR/dzień) – tylko pierwsze 3 miesiące po przeprowadzce
- Koszty dojazdu do pracy
- Koszty prowadzenia podwójnego gospodarstwa domowego (czynsz, media, pierwsze urządzenie mieszkania, itp.)
- Koszty odwiedzin rodziny w Polsce (6 x w roku małżonek, 12 x w roku kawaler)
- Koszty używania samochodu prywatnego (0,3 EUR/km dystansu)
- Wsparcie osób bliskich (matka, ojciec; zapłacone przelewem)
O wymogach dotyczących udokumentowania kosztów prowadzenia podwójnego gospodarstwa domowego i dojazdów pisałem w poprzednim wpisie na blogu. W ostatnich latach można zaobserwować większą ilość wezwań ze strony niemieckich urzędów skarbowych o przedstawienie dowodów potwierdzających poniesione koszty.
Jeśli podatnikowi nie przysługuje rozliczenie na zasadach takich, jak w przypadku nieograniczonego obowiązku podatkowego, na wniosek złożony przez podatnika z innego kraju UE, to nie wszystkie ww. kategorie odliczeń można zastosować, m.in. nie można wykorzystać kosztów podwójnego gospodarstwa domowego lub prawa do zasiłku rodzinnego na dzieci w Polsce. Nie mogą oni również rozliczać się w Niemczech wspólnie z małżonkiem.
Przy relatywnie niskich dochodach z pracy w Niemczech cały zapłacony podatek jest do zwrotu, bowiem kwota wolna od podatku jest znacząco wyższa, niż kwota wolna od podatku w Polsce. Niemiecka kwota wolna od podatku przysługuje w całości dla osób rozliczanych na zasadach jak przy nieograniczonym obowiązku podatkowym, niezależnie od tego, czy podatnik pracował cały rok w Niemczech, czy tylko część roku. Często wyższy zwrot podatku ma miejsce w pierwszym roku pobytu w Niemczech, jeśli praca nie była wykonywana przez cały rok, natomiast w kolejnym pełnym roku przepracowanym w Niemczech już zwrot nie jest tak wysoki (np. przy braku wspólnego rozliczenia małżonków). Istotne jest zatem gromadzenie na bieżąco dowodów potwierdzających poniesione wydatki, w celu pomniejszenia podstawy opodatkowania w zeznaniu rocznym.
Niemiecka karta podatkowa (Lohnsteuerkarte) / Zaświadczenie o dochodach osiągniętych w Niemczech (Lohnsteuerbescheinigung)
Po zakończeniu roku pracodawca przekazuje pracownikowi, wydruk z elektronicznego systemu, zawierający dane przekazane przez pracodawcę do niemieckiego urzędu skarbowego o zarobkach pracownika w Niemczech (odpowiednik polskiego formularza PIT 11). Należy zwrócić uwagę, aby na zaświadczeniu/zaświadczeniach ujęte były wszystkie okresy pracy w danym roku, np. w sytuacji kolejnego pobytu pracownika w Niemczech w tym samym roku.
Umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania z Niemcami dopuszcza rozliczenie składek ubezpieczeniowych zapłaconych w Polsce, a zatem w przypadku zaświadczenia uzyskanego od polskiego pracodawcy może być konieczne doliczenie polskich składek ubezpieczeniowych, które nie zostały wykazane w zaświadczeniu o dochodach osiągniętych w Niemczech.
Na ww. wydruku wykazane są trzy rodzaje podatków od wynagrodzeń w Niemczech:
- Podatek dochodowy od wynagrodzenia (Lohnsteuer)
- Podatek solidarnościowy (Solidaritätszuschlag)
- Podatek kościelny (Kirchensteuer) – uwaga: zdarza się, że podatek kościelny jest pobierany bez formalnej przynależności do kościoła w Niemczech, jedynie w oparciu o fakt chrztu – jeśli nie dokonano aktu apostazji.
Odmiennie oblicza się kwoty ww. podatków, mianowicie od podstawy opodatkowania dla podatku dochodowego nie odejmuje się kwoty wolnej na dzieci (Kinderfreibetrag), natomiast przy obliczeniu podatku solidarnościowego i kościelnego uwzględnia się kwotę wolną na dzieci.
Kto ma prawo składać rozliczenie roczne
W Niemczech dochody z pracy, rent i emerytur mają prawo poza samym podatnikiem rozliczać w jego imieniu tylko podmioty kwalifikowane, tj.:
- Uprawnieni doradcy podatkowi (Steuerberater)
- Stowarzyszenia zatrudniające uprawnionego doradcę podatkowego (Lohnsteuerverein)
- Adwokaci niemieccy
Podmioty te mają obowiązek wykupienia ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej, zabezpieczającego obsługiwanych podatników.
